در مقابل دشمن، تنها به منبر اکتفا نکنیم/ شورای فرهنگ عمومی استان ناکارآمد است

به سراغ سید جواد رفائی، رئیس حوزه هنری استان خراسان رضوی رفتیم و با او در باب فضای فرهنگی و هنری شهر به گفتگو نشستیم. رفائی در این گفتگو، از ناکارآمدیِ شورای فرهنگ عمومی شهر، مشهد 1404، کوتاهی حوزه علمیه و بی‌مهری‌های مسئولین نسبت به هنرمندان سخن گفت و پیشنهادهایی برای بهبود فضای فرهنگی شهر داد.

 

* آقای رفائی، برای شروع بهتر است از رسالت حوزه هنری صحبت کنید، به‌خصوص حوزه‌ی هنریِ مشهد که شرایط ویژه‌تری دارد.

رسالت حوزه هنری در کشور همان صحبت رهبری است. حوزه هنری، امیدی برای هنر و هنرمندان انقلاب است. قرارگاه و مأمنی برای طرفداران و هنرمندانی است که انقلاب را قبول دارند و می‌خواهند برای آن کار کنند. اما در مشهد، بحث مضاعفی نیز وجود دارد و آن حضور امام رضا ‌(ع) و فرهنگ رضوی است. مشهد با توجه به جمله امام ‌(ره)، چراغ اصلیِ هدایت مردم ایران است.

 

اما وظیفه اصلیِ حوزه، تولید است. برای نمونه، بزرگ‌ترین رمان انقلاب به نام «جاده جنگ» توسط حوزه هنری در حال نگارش است. رهبر معظم انقلاب نیز این کتاب را تأیید کرده‌اند. این کتاب که از سال ۱۳۲۰ تا ۱۵ خرداد ۴۲ به‌صورت رمان نوشته‌شده است ۱۲ جلد دیگر دارد و تا رحلت امام ‌(ره) ادامه پیدا می‌کند. آقای خاموشی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی درجایی می‌گفت ما دنبال این بودیم که چنین کاری انجام دهیم و خیال می‌کردیم که یک ساختمان بزرگ و چند متفکر و رمان‌نویس و پژوهشگر و… نیاز است تا یک چنین رمان بلندی تألیف شود. اما الآن یک نفر، ۱۰ جلد کتاب جاده جنگ را نوشته است. این یعنی استفاده بهینه از امکانات برای تولید اثری ماندگار. ما باید به سمت تولید کارهای نمونه حرکت کنیم. خدا رو شکر در زمینه‌های دیگر نیز نمونه‌هایی داشتیم که در کشور و جهان اسلام مطرح‌شده‌اند. ما الآن پیگیر کارهایی در کشورهای همسایه نیز هستیم. کارهایی که بر اساس ترویج زبان فارسی است که فعلاً قصد رسانه‌ای کردن آن‌ها را ندارم.

 

رسالت دیگری که متأسفانه مغفول مانده است، بحث چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴ است. الآن ۹ سال از تصویب این چشم‌انداز می‌گذرد اما هیچ عملیاتی در کشور ناظر به این چشم‌انداز نمی‌بینیم. ما باید اجزای تبلیغاتی خود را بر اساس ایران ۱۴۰۴ بچینیم و به نظر من برای رسیدن به این مهم، باید عموم مردم را درگیر کنیم. ما باید در اندیشه تأثیرگذاری فکری حرف اول را در منطقه داشته باشیم. ما به دنبال این هستیم تا با کمک شهرداری فرهنگسرای ایران 1404 را بسازیم. این نگاه اگر وارد جامعه شود، امید به آینده ایجاد می‌شود و دیگر سختی‌های الآن دیده نمی‌شود.

 

* در حال حاضر متولیِ اصلیِ فضای فرهنگی شهر چه ارگانی است؟

وظیفه هدایت و راهبریِ فرهنگی جامعه و استان بر عهده‌ی شورای فرهنگ عمومی است که متأسفانه در حال حاضر اصلاً کارآمد نیست. نماینده‌ی ولی‌فقیه رئیس این شورا و استاندار نایب‌رئیس است اما عملاً در این شورا، اتفاقی نمی‌افتد. این شورا تازه به این نتیجه رسیده است که مرکزی پژوهشی در کنار خود تأسیس کنند و به مشکلات اساسیِ فرهنگیِ شهر بپردازند که به نظر من بعد از 35سال از انقلاب خیلی دیر است.

 

* جلسات این شورا به‌طور مستمر تشکیل می‌شود؟

اخیراً نحوه‌ی برگزاریِ این جلسه بهتر شده اما بحث اصلی این نیست که جلسه تشکیل بشود یا نه، اصلاً همین جلسه بازی‌هاست که مشکل مملکت ماست. من قبلاً در ارشاد که بودم، این سازمان، دبیرِ ده تا از این نوع جلسات بود و هست، اما هیچ آورده‌ای نداشته است. ما به یک جریان عملی نیازمندیم. گروه‌های مردم‌نهاد از این منظر که بروکراسیِ اداری ندارند، خیلی کاراتر عمل می‌کنند.

 

* آیا متولیان فرهنگیِ شهر توانسته‌اند از ظرفیت‌های مهم فرهنگیِ شهر به‌خوبی استفاده کنند؟

در مشهد ما سالانه ۲۵ میلیون زائر در رفت و آمد‌ند. این‌یک ظرفیت فوق العادست. ما چه قدر توانسته‌ایم از این ظرفیت استفاده کنیم؟ یک و نیم میلیون زائر خارجی عرب در سال وارد مشهد می‌شود. این‌ها همه می‌توانند سفیران ما در کشورهای خودشان باشند. ما کتاب‌های زیادی داریم که می‌توان آن‌ها را ترجمه کرد و در اختیار آن‌ها قرارداد. خیلی از محصولات و کتاب‌ها در انبارها خاک می‌خورند، چرا از آن‌ها استفاده نمی‌کنیم؟

 

من 2سال پیش سفری به هرات داشتم. آنجا علیرغم تبلیغات زیادی که توسط اسپانیایی‌ها و ایتالیایی‌ها انجام می‌گرفت، بازهم خیلی‌ها پیگیر شبکه‌های ایرانی بودند. این شهرها خاک‌ریزهای فرهنگی ما هستند و ما باید از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم. کارهای نمایشی را باید کنار گذاشت و به دنبال تأثیرگذاری بود.

 

* چالش‌های پیش روی فضای فرهنگی و هنری شهر را در چه می‌بینید؟

ما در برگزاری و کارهای نمایشی مشکلی نداریم. الآن ‌هر هفته حلقه‌های متعدد شعر و داستان برگزار می‌شود. مشکل ما در بحث تربیت است. ما نویسنده زیاد داریم اما چه تعداد از این‌ها انقلاب را درک می‌کنند؟ مشکل اینجاست که ما نتوانستیم هنرمند انقلابی تربیت کنیم و منشأ این مشکل حوزه علمیه است. حوزه از فرصت عظیمی که در اختیار دارد استفاده نمی‌کند. هنر بزرگ‌ترین رسانه است. الآن مسجدی‌های ما اکثراً بالای پنجاه سال هستند. من همین‌جا درخواست می‌کنم که یک آمارگیری از مساجد انجام بگیرد، ببینیم چه کسانی بیشتر مسجد می‌روند و مخاطب منبرهای ما چه کسانی هستند. وقتی دشمن ما تا بن دندان، به ابزار هنر مسلح است، ما دیگر نمی‌توانیم به منبر اکتفا کنیم. چه اشکال دارد قبل از منبر، یک فیلم کوتاه نمایش داده شود و بعد در مورد آن صحبت کنند؟ چه اشکال دارد که امام جماعت مسجد ما، فیلم امشبی که تلویزیون می‌گذارد را به مستمعینش معرفی کند؟ اگر این دو، یعنی حوزه و هنر در کنار هم باشند، غوغا می‌کنند. خیلی از علما و متدینین اگر وارد این حوزه می‌شدند الآن ما بعد از ۳۵ سال قطب فیلم‌سازی دینی در سراسر جهان بودیم.

 

من پیشنهاد می‌کنم بیانات سال ۸۵ آقا در جمع سینماگران را حتماً بخوانید. رهبری آنجا دلیل ضعف محتواییِ فیلم‌ها را کم‌کاری سازمان تبلیغات و ارشاد و حوزه هنری می‌دانند. ما فرصت اول انقلاب را از دست دادیم اما هنوز هم دیر نیست و ماهی را هر موقع از آب بگیریم تاز ست.

 

* وضعیت هنرمندان شهر در چه حال است؟

هنرمندان ما واقعاً افراد خوبی هستند اما عملکرد بعضی از مدیران ما این‌ها را خراب می‌کند. هنرمند روح و احساسی قوی دارد و لذا رفتار ما، کردار ما چندگانگی‌ها و دروغ‌های ما در آن‌ها تأثیر زیادی دارد. مشهد خوشبختانه در همه‌ی موضوعات ظرفیت بالایی دارد. ما الآن یکی از قطب‌های تئاتر کشور هستیم. از قطب‌های اصلیِ کشور و حتی منطقه در حوزه کاریکاتور هستیم. خیلی از هنرمندان شهریِ ما، در کشور و منطقه دارای مقام و رتبه هستند اما متأسفانه با بی‌مهری‌های زیادی روبه‌رو می‌شوند.

 

در بحث اقتصادی نیز مشکلات زیاد است. همان‌طور که گفتم، در سال ۲۵ میلیون زائر وارد مشهد می‌شود. اگر به هرکدام از این زوار، بتوانیم پنج هزار تومان کالا و خدمات فرهنگی بفروشیم رقمی بالغ‌بر صدوبیست و پنج میلیارد، عاید جامعه‌ی فرهنگی شهر می‌شود و مشکلات به‌کلی مرتفع می‌شوند. چرا از این ظرفیت استفاده نمی‌کنیم؟ ما طرحی دادیم که در اطراف حرم دو مجتمع فرهنگی بزنید که سینما، نگارخانه و سالن نمایش و … را در خود داشته باشد. این باعث می‌شود حتی هنرمندان سراسر دنیا نیز آثار خود که همه مرتبط با امام رضا ‌(ع) است را در این فروشگاه عرضه کنند. اما متأسفانه نگاه‌ها سطحی است و ما فقط به فکر امروز هستیم.

 

* به‌عنوان سؤال آخر؛ مراوده‌ی شما با جبهه‌ی روشنفکری به چه شکل است؟

ما در حوزه هنری سعی نکردیم مقابل گروهی جبهه‌بندی کنیم. چرا، اگر کسی بخواهد باارزش‌های انقلاب مقابله کند جلویش می‌ایستیم. الآن متأسفانه خیلی از بودجه‌ها به جیب کسانی می‌رود که هیچ اعتقادی به اسلام ندارند و همیشه هم طلبکارند. ما هنرمندی داریم که برای انقلاب جان می‌دهند، آن‌وقت مسئولین می‌گویند این‌ها که دارند کارشان را می‌کنند، ولشان کنید! اگر لطف کنند به این هنرمندان یک تقبل الله می‌گویند! باید در این زمینه اولویت‌ها را رعایت کنیم.

 

منبع: پایگاه خبری مشهدپیام