زائران پیاده چه نیاز دارند؟ ما چه می‌کنیم؟

به گزارش قاصدنیوز، این روزها باردیگر دل ها مجذوب و بی قرار مرحمت اهل بیت(ع)  است. در آستانه ایام عزاداری آخر ماه صفر، ایران اسلامی که با گذر از حماسه پرشور اربعین حسینی، خود را برای خوشه چینی از بوستان معارف رسول الله و حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در ایام شهادت آن بزرگواران آماده می کند. در این میان ارض اقدس رضوی  و مشهد مقدس حسابی جداگانه و خصلت متفاوت دارند.امواج بی کران عزاداران و مجاورینی که آماده میزبانی و مشارکت در برگزاری آیین عزاداری این ایام هستند، چهره دیگری به این خطه داده است. ضیافتی به میزبانی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) و  جد بزرگوارش و با خدمت رسانی مجاورین و کارگزاران حرم حضرتش.

 

 پیاده روی رضوی؛ در امتداد آیین مردمی اربعین

 یکی از سنن قدیمی و البته تازه احیاء شده ایام آخرصفر، پیاده روی زائران وعزاداران رضوی به مقصد مشهد است. این سنت که پیش از این در شهرستان ها و روستاهای اطراف مشهد رواج داشت چند سالی است که بعد مسافت را هم نادیده گرفته و نفوذش راتا اقصی نقاط کشور و حتی کشورها مسلمان همسایه کشانده است.پررنگ شدن راهپبیمایی اربعین در یک دهه اخیر نیز  عاملی برای افزایش شکوه و عظمت این آیین محسوب می شود.

 

هر ساله در کنار مجاورین ساکن در مشهد مقدس، نهادها و سازمان های مرتبط و  غیرمرتبط به اشکال مختلف آمادگی خود را برای برگزاری آیین عزاداری رضوی به شکلی مطلوب  اعلام کرده و اقدام به برنامه ریزی و عمل در این عرصه می کنند. آستان قدس رضوی، استانداری خراسان رضوی، شهرداری مشهد، هلال احمر و نیروی انتظامی از مهم ترین نهادها در این موضوع هستند. در روزهای اخیر نیز، هم شاهد اعلام برنامه ها و گزارش علملکرد این سازمان ها بوده ایم و هم در عرصه عمل نیز بسیاری از این طرح آغاز شده و یا در حال آغاز شدن است.

 

تشریح،نقد و بررسی این برنامه ها در قالب و حوصله این یادداشت نمی گنجد اما آنچه مدنظر است جنس و ماهیت این خدمات و میزان همخوانی آن با نیازهای زائران است. اولین و مهم ترین اصلی که در خصوص خدمت رسانی به زائران رضوی باید درنظر گرفته شود، ماهیت مردمی آن است. همچون پیاده روی اربعین، نقش اصلی و اساسی در خدمت رسانی به زائران پیاده با مردم است. مردمی بودن جوهره اصلی پیاده روی عزاداران آخر صفر بوده و در نتیجه این خود مردم هستند که در فرایند میزبانی از عزاداران رضوی نقش اساسی را ایفا می کنند. اگر این آیین از ماهیت مردمی خود تهی شود، هم شکل و هم محتوای آن نیز تغییر کرده و روبه زوال می رود. از این رو  توجه به خواسته های مردمی و پرهیز از اقداماتی که در ظاهر کلان و پردامنه است ولی کاربردی برای زائران ندارند در اولویت قرار دارد.

 

 نسبت خدمات رسانی به زائرین پیاده ونیازهای ضرورری آنان چیست؟

همگان بر فرصت مناسب این ایام برای اقدامات فرهنگی، تربیتی و اعتقادی در قالب های گوناگون واقف اند اما  برای زائر خسته و سرمازده ای که کیلومترها پیاده روی کرده است دسترسی به اماکن گرم و سرپوشیده، امکانات بهداشتی و تغذیه سالم (ولو به حداقلی ترین شکل آن) در اولویت است. قطعاً نهادهای مسئول و مرتبط برای پاسخگویی به این نیازهای اولیه، اقدامات لازم را انجام داده اند اما نگاهی به برنامه ریزی های انجام شده نشان می دهد که فعالیت های فرهنگی(شاید به دلیل بی دردسر بودن)  بر نگرش و عمل نهادهای ما غلبه دارد. بازهم تاکید می کنیم که این قبیل طرح ها و استفاده از ظرفیت حضور زائران در مسیرهای منتهی به مشهد مقدس و حرم مطهر رضوی برای ارتقای  فرهنگی و اعتقادی و آموزش به زائران در جای خود ضروری است اما نباید از نیازهای اصلی زائران غافل شد.

 

چند روز پیش بود که «حجت الاسلام و المسلمین سید جلال حسینی» معاون تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس با بیان این که  خدمات فرهنگی این نهاد در ۱۰ ایستگاه برون ‌شهری و ۱۸ ایستگاه درون ‌شهری صورت می گیرد افزود: هدف از این اقدام ارتقای دیدگاه ‌های معرفتی، غنی سازی اوقات فراغت و پذیرایی از زائران پیاده امام رضا(ع) است. این خدمات در زمینه اقامه نماز جماعت، سخنرانی، قرائت زیارت ‌نامه، مداحی، سینه ‌زنی، کارگاه‌ های آداب زیارت و حلقه معرفت است.

 

البته معاون اماکن متبرکه و امور زائرین آستان قدس رضوی هم از ارائه خدمات بهداشتی درمانی رایگان به زائران پیاده در ۳۵ ایستگاه استقبال از زائران خبر داد که  پذیرایی ۳۰۰ هزار وعده صبحانه، ناهار، شام و میان وعده از جمله فعالیت ای آن خواهد بود.  همچنین خدمات اسکان، بهداشت و درمان، تأمین نیازمندی‌های ضروری زائرینهم از دیگر خدمات این ایستگاه هاست که در مسیرهای جاده سنتو، ملک آباد ، فریمان و داخل شهر با حدود یکصد هزار متر مربع زمین و ۲۵ هزار مترمربع فضای سرپوشیده آماده و تجهیز شده‌اند.

 

خدمات فرهنگی هم مهم است اما…

 با این حال به نظر می رسد میزان این خدمات در مقایسه با حجم ورودی زائران همچنان کم است و نیاز به توجه بیشتر دارد. شهرداری هم از نهاد های مهم دیگری است که لازم است بر ابعاد و عمق اقدامات خدماتی خود نسبت به فعالیت های فرهنگی بیفزاید. در مدیریت و پیشبرد امور در چنین شرایط خاصی، باید واقع بین بود. نیاز به سرویس های بهداشتی و اماکن مسقف و گرم برای زائران بسیار ضروری تر از بسته های فرهنگی است که عموماً هم به شکلی دم دستی و  برای رفع تکلیف تهیه می شوند. فراهم کردن بسته های خوراکی کم حجم وآب بهداشتی بسیار مهم تر از ساخت المان های چشم نواز در مسیر پیاده روی است. لذا برقراری تعادلی پذیرفتنی میان نیازهای گوناگون زائران و دادن ضریب بیشتر به امکانات رفاهی و بهداشتی، ضرورت مهمی است که باید در چنین برنامه ریزی هایی مدنظر قرار بگیرد. از سوی دیگر هرگونه برنامه ریزی می بایست با تکیه بر نیازسنجی های تناوبی از  زائران و اولویت بندی آنها انجام شود.تامین آن چه زائران نیاز دارند بسیار مهم تر آن چیزی است که مدیران و تصمیم سازان برای آنان مطلوب می پندارند. این حلقه مفقوده ای است که به نظر می رسد در برنامه ریزی های کلان این عرصه به حاشیه رفته است.

 

منبع: رصد