واکنش‌ها به فاجعه منا و هشدار مهمی به فعالان فرهنگی

مناسک حج امسال نیز به پایان رسید و کم‌کم مسافران خانه خدا به‌سوی کشورها و شهرهای خود بازمی‌گردند. اکنون‌که در آستانه بازگشت زائران حج هستیم می‌توان به برخی حوادثی که در این حج رخ‌داده، با نگاه روشن‌تری نظر انداخت.

 

این مراسم امسال با حوادثی همراه شد که غم سنگینی را بر دل همه مسلمین ایجاد نمود:

 

- هتک حرمتی که چند ماه قبل در فرودگاه جده رخ داد و هنوز که هنوز است سرنوشت هتاکان این حادثه مشخص نشده است.

 

- حادثه دردناکی که در سقوط جرثقیل رخ داد و حتی گمانه‌هایی مبنی بر تعمدی بودن این واقعه وجود داشت.

 

- سقوط پنکه سقفی در جریان سعی صفا و مروه،

 

- آتش‌سوزی بعضی هتل‌های مکه و ...

 

و درنهایت حادثه دردناک منا که در این فاجعه چیزی حدود هشت هزار نفر از حاجیان کشته و  زخمی شدند و هنوز از سرنوشت تعدادی از این عزیزان خبری در دست نیست!

 

اما در این میان، آنچه می‌تواند به‌عنوان یک نشانه و یک هشدار جدی، موردتوجه فعالان فرهنگی و دلسوزان اسلام و انقلاب قرار گیرد، واکنش‌های گوناگون به این فاجعه بود که توسط بخش قابل‌توجهی از جامعه صورت پذیرفت.

 

قطعاً شما نیز در شبکه‌های اجتماعی و در گفتگوهای محاوره مردم، گونه‌های مختلفی از نظرات را مشاهده کردید که وقتی این حرف‌ها و پیام‌ها در کنار یکدیگر قرار گیرد، می‌تواند تصویری عینی از واقعیات پنهان جامعه را به ما نشان دهد.

 

اجازه بدهید تا ابتدا برخی از این واکنش‌ها را مرور کنیم و در انتها پیام‌های اخذشده را بررسی می‌نماییم.

• اظهار تأسف از این واقعه و حالت شوک اولیه
• انتشار احادیث تقطیع شده و تطبیق حادثه اخیر با نشانه‌های ظهور امام زمان
• برخورد توهین‌آمیز علیه اعراب و نشر پیام‌های پان ایرانیستی
• نشر شایعات گوناگون از کشته شدن شخصیت‌های مشهور، شایعه پخش گاز سمی در بین حجاج، شایعه پدید آمدن حوادث و کشتارهای دیگر در عربستان و ...
• دست‌به‌دست کردن تصاویر کشته شدن هم‌وطنان عزیزمان در شبکه‌های اجتماعی که بدون توجه و مراعات حال بستگان این عزیزان بود و داغ دل آن‌ها را تازه نگاه می‌داشت
• نشر وسیع پیام‌هایی درباره اینکه باید حج را تعطیل کنیم!
• تمسخر و توهین به حجاج کشته‌شده و توبیخ ایشان به اینکه چرا ایتام و فقرای داخل کشور را رها کردید و به حج رفتید؟
• ساخت جوک و لطیفه علیه حج و حجاج کشته‌شده که این موضوع حتی با مبانی وطن‌پرستی مردم نیز سازگار نبود.
• و ...

 

این پیام‌ها که حاوی یک خبر تلخ و نگران‌کننده هست و آن اینکه؛ جامعه ایران اسلامی یا حداقل بخش قابل‌توجهی از این جامعه در مبانی اصیل اسلامی و انقلابی خود دچار فقر هستند.

 

اینکه با نشر یک حدیث تقطیع شده درباره نشانه‌های ظهور امام زمان، جمع زیادی از مردم به انتشار آن دست می‌زنند و بدون توجه به عواقب آن (که در صورت عدم تحقق چنین اخباری، دلسردی و یأس مؤمنین از اصل موضوع ظهور را به وجود می‌آورد) و بدون مراجعه اولیه به علمای دین چنین رفتاری را تکرار می‌کنند، نشانه عدم توجیه منطقی مردم نسبت به مسئله ظهور است و سابقه‌ی این‌گونه رفتارها نشان داده که دشمنان و همچنین افراد سودجو می‌توانند با اندکی موج سازی، بر افکار این مردم سوار شده و به مطامع خود برسند.

 

اینکه با شنیدن خبر توهین به چند ایرانی، نفرت از عرب و اعراب سراپای وجود برخی را می‌گیرد و به این بهانه تمام مقدسات اسلامی را زیر سؤال می‌برند و اشعار و تصاویر و متن‌هایی تولید می‌شود تا این تفکر را ترویج دهد و چشم خود را بر تمام حوادث و جسارت‌هایی که به ایرانی‌ها در کشورهای غیر عرب می‌شود می‌بندند، نشانه سست بودن بنیان فکری افراد است.

 

اینکه با ایجاد یک حادثه تلخ در جامعه، عده‌ای انواع شایعات را در فضای محاوره‌ای و فضای مجازی نشر می‌دهند و خبرهای جعلی یا حوادث سالهای گذشته را در بین خبرها پخش می‌کنند و لحظه‌به‌لحظه با روان مردم بازی می‌کنند و حتی لحظه‌ای به خود اجازه نمی‌دهند که لااقل منبع آن اخبار را بررسی کنند، نشان‌دهنده این است که بخش زیادی از مردم، نسبت به کوچک‌ترین اصول جنگ روانی و نکات اولیه مقابله با شایعات بی‌بهره هستند و دراین‌باره دانش و مهارتی کسب نکرده‌اند.

 

اینکه بلافاصله پس‌ازاین رخداد تلخ، طیف زیادی از مردم تصاویر تکان‌دهنده و جان‌سوز کشته‌شدگان را دست‌به‌دست نموده و برای یکدیگر ارسال می‌کنند و مردم و خصوصاً بازماندگان این حادثه و وابستگان به این جان‌باختگان را دچار صدمات روحی مکرر می‌نمودند، نشان از یک بی مدیریتی رسانه‌ای دارد.

 

چیزی که در حوادث مشابه در کشورهای دیگر کمتر شاهد آن هستیم

در برخی کشورها وقتی حادثه ناگواری همچون سیل، زلزله، کشتار دسته‌جمعی، خفگی و ... رخ می‌دهد، تصاویری که از این واقعه در سطح دنیا پخش می‌شود کاملاً مدیریت‌شده است به‌طوری‌که کمترین تأثیر منفی را بر روی بیننده ایجاد کند و همچنین ذهنیت مردم جهان را از آن کشور مخدوش نمی‌کند.

 

اینکه پس‌ازاین واقعه پیام‌های متعددی مبنی بر لزوم تعطیلی حج ابراهیمی نشر می‌یابد نشان از این دارد که جمع زیادی از مردم جامعه ما، در التزام عملی به مبانی دینی، ولایت‌پذیری و مراجعه به فقهای عظام و مرجع تقلید کوتاهی دارند و درباره این موضوعات تخصصی به‌راحتی و بی‌پروا اظهارنظر نموده و حکم صادر می‌کنند.

 

اینکه بافاصله اندکی از این فاجعه لطیفه‌ها و پیام‌های طنز در بین مردم منتشر می‌شود، نشان از آن دارد که غافل شدن از موضوعات مهم و دردناک برای بسیاری از مردم خیلی سریع صورت می‌گیرد و حاضر می‌شوند به بهای فقط و فقط لحظه‌ای خندیدن، احساسات جمع زیادی از هم‌وطنان خود جریحه‌دار کنند.

 

و دردناک‌تر اینکه گاهی این جوک ساختن‌ها به موضوعات دینی هم کشیده می‌شود به‌طوری‌که اگر تا چندی پیش دشمنان مسلمین، علیه این دین مترقی جوک و کاریکاتور طراحی می‌کردند و مسلمانان با شدیدترین شکل به آن‌ها اعتراض می‌نمودند، امروزه این خندیدن و تمسخر دین اسلام توسط خود مسلمانان صورت می‌گیرد !

 

اینکه در پی هر واقعه‌ی مذهبی مثل مراسم حج، عزاداری محرم، اعیاد غدیریه، نیمه شعبان و ... که در کشور رخ می‌دهد، موج وسیعی از ایجاد تقابل بین این مراسم و فقر و ناداری مردم نیازمند پخش می‌گردد و عده‌ای با ژست روشنفکری اعتراض می‌کنند که چرا این هزینه‌های جشن و عزا و حج و ... را صرف امور نیازمند نمی‌کنید، نشان از آن دارد که ما در برابر یک توطئه برنامه‌ریزی‌شده قرار داریم. توطئه‌ای که سعی در تضعیف پایه‌های اعتقادی مردم و کم‌اهمیت نمودن ایشان به مظاهر و شعائر دینی دارد. و متأسفانه شاهدیم که توده‌ای از مردم نیز با این شعارهای فریبنده هم‌نوا شده و نسبت به شعائر دینی معترض گشته‌اند.

 

غافل از اینکه طبق آمارها آنچه در مراسم عزای و شادی اهل‌بیت و مراسم حج و ... هزینه می‌شود بسیار کمتر است از هزینه واردات لوازم‌آرایش و واردات اتومبیل‌های گران‌قیمت و هزینه‌های سیاحتی به ترکیه و تایلند و...

 

و این نوع شعارهای روشنفکری با چشم‌پوشی بر تمام ثمرات  بزرگ این گرامیداشت‌ها و با عبور از تمام هزینه‌های بیهوده صدها میلیاردی، تمام عامل محرومیت بخشی از جامعه را برگزاری مراسم جشن و عزای اهل‌بیت و مناسک حج می‌دانند.

 

مجموع این رفتارهایی که اشاره شد، نشانه سستی مبانی دینی در بخش زیادی از مردم است و اینکه در طول دهه‌های اخیر آنچه مراکز فرهنگی و آموزشی و نهادهای موظف به ارتقای سطح دینی مردم به آن پرداختند، کارهایی غیر مبنایی و ظاهری بوده که نتوانسته این قشر وسیع جامعه را به سطح مطلوب آگاهی و تعهد برساند.

 

جای تأسف دارد که امروزه نظام اسلامی ایران با در اختیار داشتن امکانات ارتباطی و آموزشی فراوان از قبیل ده‌ها شبکه بیست‌وچهارساعته تلویزیونی، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، مدارس، روزنامه‌ها، مجلات، کتابخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مسئول در بالا بردن فرهنگ مردم و ... هنوز نتوانسته این کار مهم را به سرانجام مطلوب برساند. این مدعا با اندکی پالایش برنامه‌های موجود در مدارس و مراکز علمی و رسانه ملی قابل‌درک می‌باشد. پس لازم است که فعالان فرهنگی بیش از پرداختن به کارهای رو بنایی و سطحی به طرح‌هایی دست بزنند که مبانی فکری جامعه را تقویت نماید.

 

همچنین معلوم شده که با توجه به تمام تأکیدات رهبر معظم انقلاب و باوجود تمام ادعاهایی که از سوی فعالان فرهنگی صورت می‌گیرد، هنوز کار قابل‌توجهی درباره شبکه‌های اجتماعی صورت نگرفته به‌نحوی‌که این موضوع کم‌کم تبدیل‌شده به یک تهدید جدی علیه اصل جمهوری اسلامی. این موضوع لزوم توجه سازمان‌یافته به شبکه‌های اجتماعی را صدچندان می‌کند.

 

همچنین در کنار این نوع پیام‌ها، مطالب دیگری نیز تولید و منتشر شد. مواردی همچون:

• اشعار سوزناک فراوان در رثای جان‌باختگان این  حادثه و همچنین علیه آل سعود جنایتکار
• تولید عکس نوشته‌های روشنگرانه درباره حادثه منا و همچنین تفکیک رفتار غیرانسانی اعراب آل سعود و رفتار انسانی دیگر اعراب جهان
• تولید محتواهای روشنگرانه در پاسخ به شبهات ایجادشده
• نشر اخبار روشنگرانه در رد شایعات مطرح‌شده
• تولید تصاویر و کاریکاتورهای علیه رژیم آل سعود
• ایجاد تجمع‌های اعتراضی خودجوش در برابر کنسولگری و سفارتخانه عربستان
• و ...

 

این مسئله نیز برای فعالان فرهنگی و برای مسئولین غیرتمند جامعه اسلامی این پیام مهم را دارد که اکنون جامعه ما از این سرمایه انسانی قابل‌توجه برخوردار است که با اندکی شناسایی و سازمان‌دهی این عزیزان می‌توان در جریانات پیش روی انقلاب به شکلی هدفمند و مؤثرتر قدم برداشت.

 

جوانانی که وقتی با این اتفاق و حواشی آن مواجه شدند، به‌خوبی پا به عرصه میدان گذاردند و نقش مهمی را در این جریان ایفا نمودند، اگر با اندکی آموزش تخصصی در زمینهٔ های مختلف آموزشی مثل مبانی اصیل اسلام و مبانی اصیل انقلاب یا درزمینهٔ آموزش مهارت‌های تصویرسازی، عکاسی، فعالیت مؤثر در شبکه‌های اجتماعی، مناظره و سخنوری، داستان‌نویسی، پژوهشگری و ...  می‌توانند بسیار بهتر از گذشته به ایفای نقش بپردازند.

 

این مطلب چیزی نیست که بتوان از آن غافل شد و اگر فعالان فرهنگی از همین‌الان در این موضوع اهتمام بورزند، قطعاً برای یک سال دیگر با جمع قابل‌توجهی از سرمایه انسانی متعهد و توانمند روبرو هستند که می‌توانند به ندای رهبر گران‌قدرمان لبیک‌گویند.

 

به امید آن روز