با پنجمین پیشوای شیعیان بیشتر آشنا شوید

به گزارش قاصدنیوز، در روزگار حاکمیت جور و اوج بحران‌های فکری و سیاسی، بنیادهای اندیشه دینی و معارف ناب اسلامی را تحکیم بخشید و بر ژرفای تفکر و بینش شیعه افزود. عصر او عصر درخشان ظهور و بروز و پایه‌گذاری و نشر معارف شیعه است. اینک به طور مختصر به زندگانی آن شکافنده دانش‌های ربانی و منبع علوم الهی می‌پردازیم:

 

ولادت

در مورد سال و روز تولد امام محمد باقر(ع) اختلاف نظر وجود دارد. بیشتر سیره نویسان و مورخان ولادت آن حضرت را سال 57 هجری می‌دانند. بسیاری از مورخان اول ماه رجب را که معروف است، می‌نگارند اما برخی نویسندگان تاریخ ولادت حضرت را سوم ماه صفر می‌دانند.(1)

 

پدر و مادر

امام محمد باقر(ع) از جانب پدر و نیز مادر به شجره پاک نبوت منتهی می‌گردد. پدرش علی بن الحسین زین‌العابدین(ع) و مادرش ام عبدالله فاطمه دختر امام حسن مجتبی(ع).

 

مادر گرامی امام باقر(ع) نخستین کسی است که افتخار یافت فرزندی علوی به دنیا آورد. برای وی کنیه‌هایی چون ام الحسن و ام عبده آورده‌اند.

 

کنیه و القاب

نام آن امام همام، محمد است. این نامی است که رسول خدا(ص) از دیر زمان برای وی برگزیده بود. جابربن عبدالله انصاری یار دیرین پیامبر(ص) افتخار دارد که سلام رسول خدا را به امام باقر(ع) ابلاغ کرده است. کنیه آن گرامی، ابوجعفر است.

 

برای امام پنجم این القاب ذکر شده است:

1. باقر؛ این لقب از مشهورترین القاب حضرت به شمار می‌آید. در بیان فلسفه تعیین این لقب برای وی آمده است:

- شکافنده معضلات علم و گشاینده پیچیدگی‌های دانش بود.

- به دلیل گستردگی معارف و اطلاعاتی که در اختیار داشت.

- بدان جهت که در نتیجه سجده‌های بسیار، پیشانی‌اش فراخ گشته بود.

- احکام را از متن قوانین کلی، استنباط و استخراج می کرد.

2. شاکر

3. هادی

4. امین

5. شبیه؛ به جهت شباهت آن حضرت به رسول خدا(ص).(3)

 

مراحل زندگی

زندگی امام باقر(ع) به دو مرحله تقسیم می‌گردد:

مرحله اول: مرحله قبل از به دست گرفتن رهبری شرعی عام که شامل رهبری فکری و سیاسی باهم بود. این مرحله، مرحله ولادت و پرورش یافتن تا زمان شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام سجاد(ع) است. امام محمد باقر(ع) در این مرحله از حیات شریفش با جد بزرگوار خود حضرت امام حسین(ع) و پدر بزرگوارش امام سجاد(ع) هم عصر بوده است. آن حضرت زمان اندکی را با امام حسین(ع) همزمان بوده است. مدتی که حداکثر پنج و حداقل سه سال ذکر شده است. اما آن حضرت با پدر بزرگوارش حضرت امام زین العابدین(ع) حدود سی و چهار سال هم عصر بوده است. سالیانی سخت و دشوار. چرا که دولت اموی در این سال‌ها در اوج قدرت و جبروت خود قرار داشت. امام باقر(ع) در طول این مدت در تحت رهبری و اوامر پدر بزرگوارش بوده و همه موضع گیری‌ها و فعالیت‌های آن حضرت با نظر و اجازه پدر بزرگوارش انجام می‌گرفته است.

 

زندگی امام باقر(ع) در این مرحله از عمر شریفش معاصر با خلافت معاویه بن ابی سفیان، یزید بن معاویه، معاویه بن یزید، مروان بن حکم، عبدالله بن زبیر، عبدالملک بن مروان و قسمت زیادی از خلافت ولید بن عبدالملک بود.

 

مرحله دوم: این مرحله از حیات پربار حضرت امام محمد باقر(ع) از شهادت پدر بزرگوارش امام سجاد(ع) آغاز می‌شود. در این مرحله، آن حضرت مسئولیت رهبری روحی و فکری و سیاسی عام امت اسلام را به عهده گرفتند. امام باقر(ع) در این مرحله از عمر شریفش که حدود 19سال به طول انجامید، به ادامه راه امامان پیش از خود پرداخت. حضرت در این مرحله از عمر خود با روزهای آخرحکومت ولید بن عبدالملک همچنین ایام خلافت سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و قسمتی از حکومت هشام بن عبدالملک هم عصر بوده و در زمان حکومت همین هشام و به دست یکی از کارگزاران ستمگر این خلیفه اموی به شهادت رسید.(4)

 

شخصیت علمی حضرت

همه علما و فقها و مورخان اعم از شیعه و سنی پیوسته از علم آن حضرت اقتباس می‌کردند و به کثرت علم و فضل آن حضرت اعتراف دارند.

 

شیخ مفید از عبدالله بن عطا روایت کرده است و می‌گوید: هرگز علما را نزد احدی احقر و اصغر ندیدم چنانکه آنها را نزد امام محمد باقر(ع) می‌دیدم و هر آینه دیدم حکم بن عتیبه را با آن کثرت علم و جلالتی که نزد مردم داشت، هنگامی‌که نزد امام محمدباقر(ع) بود چنان رفتار می‌نمود که طفل دبستانی نزد معلم خود نشسته است.(5)

 

احمد بن حجر الهیتمی المکی در کتاب الصواعق المحرقه می‌نویسد: او باقرالعلم و جامع و گسترش دهنده و برافرازنده پرچم دانش است، قلبش مصفا و علم و عملش پاکیزه و بالنده و نفسش طاهر بود.

 

شهادت

باقرالعلوم(ع) پس از عمری تلاش در میدان بندگی خدا و احیای دین و ترویج علم و خدمات اجتماعی به جامعه اسلامی در روز هفتم ماه ذی الحجه سال 114 به وسیله هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست. امام(ع) این چنین به شهادت رسید و به ملاقات الهی شتافت و در بقیع کنار مرقد پدر بزرگوارش امام سجاد(ع) و عموی پدرش حسن بن علی(ع) آرام گرفت.

 

پی‌نوشت‌ها:

1. امام باقر(ع) الگوی زندگی، حبیب الله احمدی

2. امام باقر(ع) جلوه امامت در افق دانش، احمد ترابی

3. پیشوایان هدایت شکافنده علوم حضرت امام محمد باقر(ع)، گروه مولفان، ترجمه کاظم حاتمی طبری

4. شکافنده علوم امام محمد باقر(ع)، محسن ماجراجو

5. در مکتب فجر دانشها امام محمد باقر(ع)، علی قائمی

6. باقر تورات، علیرضا اسداللهی فرد